Nieuw Europees kankerplan stelt levenskwaliteit en nazorg centraal

De Europese Commissie stelde op 3 februari haar plan om kanker de komende jaren te bestrijden voor. De opvallendste vernieuwing in het Europe’s Beating Cancer Plan kondigt zich aan op vlak van levenskwaliteit tijdens en na kanker. Welke verbeteringen heeft het plan in petto voor ex-kankerpatiënten en hun mantelzorgers in Vlaanderen en Europa? Onze experts houden het plan tegen het licht. 

Vier kernthema’s worden naar voren geschoven:  

• preventie,  
• vroegopsporing,  
• diagnose en behandeling en  
• de verbetering van de levenskwaliteit van patiënten na de behandeling, de zogenaamde kankeroverlevers, én hun mantelzorgers.  

Dat laatste is opvallend, in het vorige Europese plan (dat van begin jaren 1990 dateert) kwam dat aspect helemaal niet aan bod. 

Dat er - eindelijk - aandacht is voor dat thema hoeft niet te verbazen. Momenteel zijn er in Europa naar schatting meer dan 12 miljoen ex-kankerpatiënten. Zij ondervinden op verschillende gebieden tot jaren na hun behandeling nog hinder van hun ziekte. Om die hindernissen zo veel mogelijk weg te werken gaat het plan in op een aantal specifieke thema’s, waar Kom op tegen Kanker in Vlaanderen ook sinds jaar en dag werk van maakt. 

1. Nazorg 

Een van de opmerkelijke maatregelen in het plan is de ontwikkeling van een cancer survivor Smart-Card voor de nazorg na de behandeling. Die Smart-Card omvat een samenvatting van het medische traject van de patiënt en info over de mogelijke (late) neveneffecten waar zorgverleners in de verdere opvolging van de (ex-)kankerpatiënt rekening mee moeten houden.  

Zo'n Smart-Card heeft het potentieel om de opvolging en nazorg te coördineren binnen en buiten het ziekenhuis. Iets wat totaal afwezig is in Vlaanderen vandaag, zo bleek uit ons rapport Zorgen na kanker enkele jaren geleden. Voor Vlaamse ex-kankerpatiënten zou de card dus een wereld van verschil kunnen betekenen. 

Het is nog onduidelijk hoe zo’n card wordt geïmplementeerd in de nationale gezondheidszorgsystemen. Hopelijk biedt de Smart-Card ook mogelijkheden om de psychosociale levenskwaliteit (denk aan vermoeidheid, angst, depressieve gevoelens) van patiënten op te volgen. Dat is op dit moment minder duidelijk.  

2. Werkhervatting 

Verder geeft het plan aan dat werkhervatting integraal moet worden opgenomen in het zorgtraject van de patiënt met onder meer in een vroeg stadium een evaluatie en, waar nodig, aanpassing van de werkomstandigheden van de patiënt. Hoe langer men wacht om dat thema te bespreken, hoe moeilijker een succesvolle hervatting vaak wordt.  

De EU zal ook in middelen voorzien zodat de lidstaten werk kunnen maken van (her)opleiding voor ex-patiënten die opnieuw aan het werk willen. Europa zal eveneens een studie opstarten naar werkhervatting na kanker in de verschillende lidstaten. Die zal ook aantonen wat er in ons land nog beter kan. Belangrijk daarbij is om zorgverleners verder te sensibiliseren om van in het begin van het traject aandacht te hebben voor werkhervatting.  

3. Mantelzorgers 

Het Europese plan heeft ook aandacht voor de niet te onderschatten rol van mantelzorgers in de zorg en ondersteuning van kankerpatiënten. Een goede balans tussen werk en zorgtaken is cruciaal voor mantelzorgers om de zorg voor een naaste vol te houden. Daarom zal Europa erop toezien dat lidstaten een minimaal aan zorgverlof (minstens vijf dagen per jaar) invoeren en wil het meer flexibiliteit op vlak van werktijd en -locatie garanderen voor mantelzorgers. Er bestaan in België al verschillende verlofregelingen voor mantelzorgers zoals het verlof voor erkende mantelzorgers en het verlof voor medische bijstand, maar vooral die grotere flexibiliteit komt tegemoet aan een belangrijke nood bij mantelzorgers om zorg en werk flexibel op elkaar te kunnen afstemmen. 

4. Verzekeringen 

Het plan gaat ook in op de verzekeringsproblemen die veel (ex-)patiënten ervaren. Vaak moeten zij jaren nadat zij genezen zijn verklaard nog steeds extra betalen voor een verzekering. Het recht om vergeten te worden pakt dat in ons land al aan voor de schuldsaldoverzekering. Tussen de regels door lezen we dat de EU ook naar dat principe kijkt als deel van de oplossing. Europa wil daar op korte termijn zelf een initiatief rond nemen en daarnaast met de financiële sector tot een gedragscode komen om de toegankelijkheid van onder meer die schuldsaldoverzekering te verhogen.  

Een Europese standaard voor de basisprincipes van het recht om vergeten te worden kan ervoor zorgen dat het voor Belgische ex-patiënten niet meer nodig zal zijn om tien jaar na het einde van hun behandeling aan de verzekeraar te melden dat zij kanker hebben gehad. Momenteel is België nog het enige land waar het recht om vergeten te worden geldt waarbij dat na tien jaar gemeld moet worden aan de verzekeraar bij de aanvraag van een schuldsaldoverzekering. 

Nazorg, werkhervatting, mantelzorg, toegang tot verzekeringen: het zijn thema’s waar Kom op tegen Kanker de voorbije jaren sterk heeft op ingezet. Het plan klinkt allemaal veelbelovend maar zoals een Engels spreekwoord zegt: the proof of the pudding is in the eating! Vanuit Kom op tegen Kanker volgen we de realisatie van het Europese plan zeker verder op.