Coronavaccin: laten we kankerpatiënten en hun omgeving voorrang geven

Drie vaccinmakers brachten ons deze week goed nieuws. De tussentijdse resultaten van de klinische proeven zien er veelbelovend uit en de hoop groeit dat de eerste vaccins in het eerste trimester van 2021 geleverd, verdeeld en toegediend kunnen worden. Dat zet meteen de deur open voor het volgend debat: wie komt als eerste in aanmerking om gevaccineerd te worden? Kom op tegen Kanker roept op om de kankerpatiënten zeker niet uit het oog te verliezen. 

Elke Belg in 2021 het coronavaccin aanbieden. Dat is de ambitie. Maar niet iedereen kan tegelijkertijd gevaccineerd worden. En dus moet er een prioriteitenlijst opgesteld worden. Hoe die er precies zal uitzien, daarover hakken de bevoegde instanties de komende dagen knopen door. De Hoge Gezondheidsraad adviseert om eerst de zorgverleners, de 65-plussers en 45 tot 64-jarigen met een onderliggende aandoening te vaccineren. Kom op tegen Kanker pleitte er bij de kabinetten van Frank Vandenbroucke (sp.a) en Wouter Beke (CD&V) voor om zeker ook kankerpatiënten tot die prioritaire groep te rekenen.

Nochtans, vandaag lazen we in De Standaard dat wie een kankerbehandeling ondergaat niet gevaccineerd mag worden omdat bij een kankerbehandeling het immuunsysteem wordt onderdrukt waardoor de patiënt minder goed op de vaccinatie zou reageren. Die stelling is wat uit de context gehaald en moet zeker genuanceerd worden, beklemtoont de geciteerde arts wanneer we hem ernaar vragen. Gelukkig maar, want wij stelden ons meteen vragen. Is dat wel zo? Betekent dat voor álle kankerpatiënten dat ze niet in aanmerking komen voor vaccinatie? En hoe kan hun afweer tegen het coronavirus dan wel opgebouwd worden?  

De ene kanker is de andere niet

Kanker is een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende ziekten die één gemeenschappelijk kenmerk hebben: een ongecontroleerde celdeling. Maar elk soort kanker is een andere ziekte en vraagt dan ook om een andere behandeling. Sommige behandelingen, zoals een operatie of hormonale therapie, hebben geen invloed op het immuunsysteem. Andere behandelingen, zoals chemotherapie, onderdrukken wel het immuunsysteem en nog andere behandelingen, zoals immunotherapie, maken net gebruik van het eigen afweersysteem van de patiënt om de kankercellen te doden. Niet alle kankerpatiënten zullen dus even goed of even slecht op een vaccinatie reageren en vaccinatie dient uiteraard altijd te gebeuren in overleg met de behandelende arts. Maar dat hoeft toch geen reden te zijn om álle kankerpatiënten bij voorbaat uit te sluiten? 

Trouwens, kankerpatiënten zijn niet de enigen van wie sommigen een verzwakt immuunsysteem hebben. Ook bij veel oudere mensen vermindert de werking van de afweer. Dat fenomeen heet immunosenescentie. Hoewel 65-plussers tot de prioritaire groep behoren, kunnen we dus ook bij een deel van hen een niet-optimale respons verwachten. Er zijn wel manieren om dat te verhelpen. Zo kunnen er bijvoorbeeld alternatieve vaccins ontwikkeld worden die bepaalde hulpstoffen bevatten om het immuunsysteem te stimuleren, maar dergelijke vaccins zullen niet onmiddellijk beschikbaar zijn. 

Groepsimmuniteit in je gezin

Hoe zit het eigenlijk met andere vaccinaties? Voor het griepvaccin behoren kankerpatiënten tot de prioritaire doelgroep. En niet alleen de kankerpatiënten zelf, maar ook hun naasten. En dat is belangrijk, want sommigen patiënten zullen na vaccinatie inderdaad een minder goede immuunrespons hebben. Wanneer hun gezonde naasten dankzij het vaccin wél een goede afweer tegen het virus kunnen opbouwen, zijn ook die patiënten beter beschermd. Door ook de naasten te vaccineren creëer je als het ware een lokale groepsimmuniteit. Je werpt een dam op tegen het virus, zodat het individu met een verminderde respons er ook voordeel bij heeft. Laten we voor het coronavaccin hetzelfde doen en niet alleen kankerpatiënten zelf, maar ook hun omgeving voorrang geven. 

Hoop voor de toekomst 

Een andere hoek waaruit we hulp kunnen verwachten, is die van passieve immunisatie. Daarbij krijgt de persoon antistoffen toegediend die door een andere persoon – iemand met een normaal werkend immuunsysteem - na infectie zijn aangemaakt. Het Rode Kruis heeft momenteel klinische studies lopen naar de mogelijkheden van passieve immunisatie in de strijd tegen COVID-19. Er wordt reikhalzend uitgekeken naar de resultaten van de DAWN-Plasma-studie. Als die positief blijken, kan passieve immunisatie wellicht een manier zijn om mensen met een verminderd immuunsysteem toch de nodige afweer aan te bieden.