Apotheek

Dwanglicenties om geneesmiddelen betaalbaarder te houden

Delen

Dwanglicenties kunnen één van de tools zijn om de betaalbaarheid van geneesmiddelen beter te waarborgen. Tot die conclusie kwam het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheid (KCE) in een recente studie. Een goede zaak, want ook wij zagen enkele jaren geleden al de meerwaarde van deze licenties. We roepen de overheid dan ook op om aan de slag te gaan. 

De prijzen van nieuwe geneesmiddelen blijven de laatste jaren stijgen. Het verhaal van baby Pia was maar één van de vele extreme voorbeelden hiervan. Zulke exuberante bedragen zetten onze ziekteverzekering onder druk. Sommige waardevolle behandelingen kunnen daardoor mogelijk niet meer of pas laattijdig worden terugbetaald. Bovendien kan dat geld ook niet naar andere sectoren vloeien die het erg nodig hebben, zoals verpleegkundigen, tand- of psychologische zorg. 

Zijn dwanglicenties de oplossing?

Hoewel de wettelijke mogelijkheid bestaat, lijken dwanglicenties vandaag eerder een taboe in ons land. Met zo’n licentie kan de overheid beslissen om een generiek bedrijf de toestemming te geven een bepaald medicijn te maken en goedkoper te verkopen, ook al is het niet de eigenaar van het octrooi. De oorspronkelijke fabrikant behoudt echter het octrooi en krijgt eveneens een redelijke vergoeding voor het geneesmiddel in kwestie. Al in 2005 werd deze mogelijkheid voorzien in de wet, maar tot op vandaag maakte onze overheid er nog nooit gebruik van. 

Nochtans werden deze dwanglicenties ook in 2018 naar voren geschoven als mogelijke oplossing wanneer de volksgezondheid in gevaar is tijdens het symposium van Test Aankoop, Kom op tegen Kanker en Dokters van de Wereld. Denk daarbij maar aan een geneesmiddel dat zo duur is dat de overheid het niet kan betalen.  Zulke licenties zijn voor ons één van de tools om kwaliteitsvolle zorg betaalbaar te houden voor elke patiënt én op lange termijn. Verschillende politieke partijen schaarden zich destijds achter ons voorstel. PvdA en PTB dienden een wetsvoorstel in om zulke dwanglicenties gemakkelijker te kunnen toepassen.  De Commissie Gezondheid en Gelijke Kansen van de Kamer vroeg het onafhankelijk kenniscentrum KCE na te gaan in hoeverre dit juridisch instrument in België kan worden toegepast. En dat is nu gebeurd.

Het KCE besluit dat zulke licenties een meerwaarde kunnen bieden wanneer firma’s buitensporige prijzen vragen, maar dat ze enkel in uitzonderlijke omstandigheden mogen worden gebruikt. Zo’n licentie is slechts één van mogelijke tools om de betaalbaarheid van geneesmiddelen in België beter te waarborgen. Coördinatie met andere Europese landen is overigens noodzakelijk.

Nog niet voor morgen

Hoewel dwanglicenties wettelijk al een optie zijn, zijn er vandaag nog enkele juridische knelpunten die de toepassing ervan in de praktijk bemoeilijken. Het KCE formuleerde daarom enkele concrete voorstellen zodat dit instrument kan worden gebruikt wanneer geneesmiddelen onbetaalbaar zijn. Enkele daarvan trokken iets meer onze aandacht, mede omdat ze in lijn liggen met wat wij in het verleden reeds voorstelden.
Zo stuurt het KCE onder meer aan op een grotere rol en meer acties van de mededingingsautoriteit in zaken rond buitensporige prijzen. Ook stimuleren ze de oprichting van een werkgroep die concrete richtlijnen op papier moet zetten over wanneer een prijs precies buitensporig is. Zulke richtlijnen zijn in onze ogen essentieel, niet enkel in de context van deze dwanglicenties, maar ook in onderhandelingen over prijsbepaling en terugbetaling in het algemeen. Een billijke prijs moet firma’s toelaten om de investeringen die ze gedaan hebben om het geneesmiddel te ontwikkelen te recupereren, vermeerderd met een redelijke winstmarge. Er moet eveneens een soort beloningssysteem zijn ingebouwd voor innovatie waardoor geneesmiddelen die een belangrijke meerwaarde hebben voor patiënten ook een hogere prijs krijgen en dus meer winst genereren voor een firma.

Het KCE geeft ook aan dat de Europese regelgeving over data- en marktexclusiviteit moet worden herbekeken. Die extra beschermingen vallen immers momenteel buiten de macht van een dwanglicentie, waardoor toch geen generiek op de markt kan worden gebracht. Een samenwerking tussen de verschillende Europese lidstaten is volgens het KCE eveneens een vereiste, zeker omdat er eind dit jaar of begin volgend jaar octrooien op Europees niveau zullen kunnen worden verleend. Een gemiste kans dus om dan niet meteen ook de dwanglicenties op Europees niveau mogelijk te maken.  
Test Aankoop en Kom op tegen Kanker vragen de overheid om met deze voorstellen van het KCE aan de slag te gaan, zodat dit instrument eindelijk in de praktijk kan worden toegepast. 

Meer over de betaalbaarheid van geneesmiddelen in onze land lees je in ons dossier.