Delen
Als het van onze ministers afhangt, zullen de nicotinezakjes die momenteel in veel winkels duidelijk zichtbaar op de toonbank staan uit de handel verdwijnen. Volgens het recent gelanceerde antitabaksplan, ondertekend door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke en 23 andere ministers, zal de verkoop van nicotinepouches binnenkort verboden worden. Een goede zaak, vinden Stichting tegen Kanker en Kom op tegen Kanker. En dat om verschillende redenen.
Nicotinezakjes zijn een middel om nicotine via orale weg in te nemen. Maar er is een groot verschil met de orale nicotinevervangers die in de apotheek verkocht worden. Deze laatste zijn na degelijk wetenschappelijk onderzoek en bewijsvoering veilig en effectief bevonden in het kader van een rookstop. Tot op heden is er géén wetenschappelijk bewijs dat nicotinezakjes de rokers helpen bij het stoppen met roken. Integendeel: ze kunnen rokers zelfs in hun verslaving vasthouden en zo de vele inspanningen in de strijd tegen het roken (bv. rookvrije omgevingen) ondermijnen. Nicotinezakjes kunnen namelijk heel discreet gebruikt worden op plaatsen waar roken en vapen verboden is. De producenten prijzen ze ook als dusdanig aan bij de rokers én bij hun aandeelhouders: een manier om de verloren nicotinemomenten te recupereren. Daardoor wordt een van de beoogde effecten van rookvrije omgevingen teniet gedaan, namelijk de roker motiveren om te proberen stoppen.
Nicotine schaadt de gezondheid
Er is nog een goede reden waarom we blij zijn met het verbod op nicotinezakjes en dat is meteen ook de belangrijkste drijfveer van onze minister van Volksgezondheid om voor zo’n verbod te gaan: we willen onze kinderen en jongeren beschermen tegen nicotineverslaving.
Hoge dosissen nicotine overprikkelen het zenuwstelsel en kunnen hartritmestoornissen veroorzaken. Nicotine is ook een erg verslavend product. Bij jongeren speelt dat verslavende effect nog sterker omdat hun brein nog volop in ontwikkeling is. Jongeren die verslaafd zijn aan nicotine lopen bovendien meer kans op een alcohol- of drugsverslaving.
Als dit een product voor volwassen rokers is, zoals de tabaksbedrijven beweren, waarom richt hun marketingstrategie zich dan op jongeren?
Nicotinezakjes kunnen, zeker wanneer ze online aangekocht worden, hoeveelheden nicotine bevatten die een veilig niveau overschrijden. En er kunnen daarnaast ook andere, onbekende ingrediënten inzitten die een risico op ernstige bijwerkingen, allergische reacties of interacties met medicijnen met zich meebrengen. Door hun lager gewicht zijn kinderen gevoeliger voor mogelijke bijwerkingen.
Momenteel is er voor nicotinezakjes geen duidelijk wetgevend kader in ons land. Er zijn ook geen regels voor de samenstelling en de verpakking van de nicotinezakjes die in de winkelrekken liggen.
Jongeren: een geliefkoosd doelpubliek
Net omdat nicotine niet zo onschuldig is als sommigen willen doen geloven en verslavende effecten heeft, is het belangrijk om te voorkomen dat niet-rokers - en zeker jonge niet-rokers - ooit nicotinezakjes beginnen te gebruiken. En daar wringt het schoentje. Door de vele smaken waarin ze beschikbaar zijn – ook de mentholsmaak die verboden is voor sigaretten – kunnen nicotinezakjes een bijzondere aantrekkingskracht uitoefenen op jongeren. Nicotinezakjes zijn bovendien erg goedkoop en dus makkelijk toegankelijk. Bijkomend probleem: omdat je niet ziet of ruikt wanneer iemand een nicotinezakje gebruikt, is er maar weinig sociale controle door ouders of leerkrachten mogelijk en dat verhoogt het risico op een verslaving bij jongeren.
Dat de tabaksindustrie aast op de jongeren als doelgroep is geen geheim. Ze doet er alles aan om jongeren met haar producten te verleiden, verslaafd te maken en zo aan zich te binden. Als dit producten zijn voor volwassen rokers, zoals de producenten beweren, waarom focussen ze zich met hun marketingstrategie dan op jongeren? De talrijke posts op TikTok, Instagram en Facebook liegen er niet om.
Een stap vooruit naar een rookvrije generatie
Nicotinezakjes zijn een relatief nieuw product en nog niet zo lang op de Belgische markt. We zijn dan ook bijzonder blij dat onze ministers snel reageren en er met deze maatregel paal en perk aan stellen. In de huidige context, waarin tabaksmultinationals zich enorm actief profileren in de markt van de nieuwe nicotineproducten, is dat niet vanzelfsprekend. De economische en lobbymacht van dit soort multinationals zijn zeer dominant. Gelukkig laten onze ministers zich niet verblinden door de mooie praatjes van de tabaksindustrie, maar blijven ze de focus houden op een koers die het voorzorgsprincipe hanteert naar jongeren, zonder de deuren te sluiten voor een vernieuwende rookstopaanpak. Dat blijkt ook uit het antitabaksplan dat heel wat maatregelen bevat om een goed beleid te voeren rond de e-sigaret.
Met het verbod op nicotinezakjes wordt een belangrijke stap vooruit gezet richting een rookvrije generatie, maar we zijn er nog niet. Er is meer nodig om die rookvrije generatie daadwerkelijk te realiseren. Wat wij in de nabije toekomst nog verwachten, is een substantiële accijnsverhoging, bovenop de inflatie. Want accijnsverhogingen zijn de meest effectieve beleidsmaatregel om tabaksgebruik te doen afnemen. Daarnaast is er ook dringend nood aan een duurzaam financieringsmechanisme voor de acties uit het antitabaksplan. Want zonder extra geld blijft onze dure gezondheidszorg een “oplapdienst” waar ontzettend hard gewerkt wordt, maar de middelen om gezondheidsschade te voorkomen volledig ontbreken. Wij kijken dus ook al uit naar die volgende stappen van onze ministers op weg naar een rookvrije generatie: de generatie van de toekomst die we veerkrachtig en (mentaal) gezond uit de klauwen van de verslavingsindustrie moeten houden.
Als burgers moeten we op de overheid kunnen rekenen om de basisomstandigheden voor een goed en gezond leven te creëren. Net zoals we op onze overheid rekenen om onze nationale veiligheid of de noodzakelijke energievoorzieningen te verzekeren. De recente crisissen (COVID-19, oorlog in Oekraïne, energiecrisis) tonen ons duidelijk dat je voor essentiële zaken zelf aan het stuur moet zitten. Dat geldt ook bij uitstek voor de volksgezondheid. We kunnen daarvoor niet vertrouwen op big tobacco’s aanbod van snus of nicotinezakjes. Zij hebben andere belangen die primeren: winst blijven maken voor de aandeelhouders.
