Werk(-hervatting) en kanker

Knelpunten 

Het is belangrijk dat adviserend artsen de gevolgen van kanker en de behandeling correct kunnen inschatten. Mensen die de Kankerlijn van Kom op tegen Kanker contacteren hebben niet altijd het gevoel dat dat zo is. Zij krijgen bijvoorbeeld te horen dat hormoontherapie ‘enkel nog een pilletje nemen’ is, terwijl dat erg veel neveneffecten kan geven zoals concentratiestoornissen, gewrichtsklachten en slapeloosheid.  

Voor Kom op tegen Kanker is het niet evident om na te gaan hoe de beoordeling verlopen is. Het is echter wel belangrijk dat patiënten gehoord worden, en als ze het gevoel hebben dat dat niet zo is, snel om een herbeoordeling kunnen vragen. Als je het, zoals Liesbeth, niet eens bent met het oordeel van de adviserend arts van het ziekenfonds, moet je nu beroep instellen bij de arbeidsrechtbank. Dat is meteen een hoge drempel voor veel mensen, én de procedure kan enige tijd aanslepen waardoor je lang in onzekerheid kan zitten.  

Aanbevelingen van Kom op tegen Kanker 

Daarom pleiten we voor een laagdrempelige bemiddelingsoptie waarbij op korte termijn een heroverweging kan worden gevraagd (en gekregen). We pleiten hierbij voor de snelle oprichting van een onafhankelijke, aparte, nieuw op te richten bemiddelingsinstantie, zoals ook voorgesteld door het Nationaal College voor Socialeverzekeringsgeneeskunde en het Observatorium voor de Chronische Ziekten. 

De ziekenfondsen zouden ook een procedure moeten hebben waarbij meerdere andere adviserend artsen naar een dossier kunnen kijken. Zo kunnen ze samen de genomen beslissing herbekijken en een eventuele foute inschatting van de gevolgen van een kanker(behandeling) snel corrigeren.  

De optie om waar nodig een beroep in te dienen bij de arbeidsrechtbank, moet blijven bestaan. 

Knelpunten 

Het gaat voor de patiënt potentieel om véél geld. Het verschil tussen een jaar invaliditeitsuitkering of een jaar primaire arbeidsongeschiktheidsuitkering is erg groot. Voor Iwona ging het bijvoorbeeld om 700 euro x twaalf maanden. Dat is voor ons niet rechtvaardig: wie de pech heeft om kort na elkaar twee verschillende ziektes te krijgen, ondervindt daar momenteel zware financiële gevolgen van.  

De regeling is des te opvallender omdat de aard van de aandoening wél een rol speelt om te zien of de werkgever opnieuw een gewaarborgd loon moet betalen (cf. art. 52, § 2 en art. 73, §1 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten). De werkgever moet dat namelijk niét opnieuw betalen bij een nieuwe arbeidsongeschiktheid binnen de 14 kalenderdagen na de vorige periode van ongeschiktheid waarvoor gewaarborgd loon werd betaald. Belangrijke uitzondering op deze regel is als de nieuwe arbeidsongeschiktheid veroorzaakt is door een andere ziekte. In dat geval moet hij dus wél opnieuw een gewaarborgd loon betalen. Dat was bij Iwona ook het geval.   

Aanbeveling van Kom op tegen Kanker  

Daarom is onze aanbeveling om een nieuwe arbeidsongeschiktheid kort na een vorige arbeidsongeschiktheid met een andere oorzaak zoals in het geval van Iwona niet te zien als een herval maar als een nieuwe periode van arbeidsongeschiktheid. Mét het recht op uitkering voor primaire arbeidsongeschiktheid en niet een invaliditeitsuitkering. Zo wordt het begrip ‘herval’ zowel op vlak van de ziekteverzekering, als op arbeidsrechtelijk vlak op dezelfde manier geïnterpreteerd. 

3. Minder mensen krijgen begeleiding op maat bij werk(-hervatting) en kanker 

Elk jaar krijgen in ons land 26.000 mensen op beroepsactieve leeftijd kanker. De meerderheid kan weer aan het werk, maar dat is niet altijd evident door nevenwerkingen (zoals vermoeidheid of concentratieverlies) of functionele beperkingen als gevolg van een operatie. Bovendien hebben veel mensen vragen over de regels: hoe kan ik deeltijds hervatten, wat als ik weer uitval, moet ik bij sollicitatie vertellen dat ik kanker heb gehad, hoe kan ik mijn werkgever vertellen dat ik aangepast werk wil...  Ter ondersteuning is er daarom gespecialiseerde, gratis jobcoaching van Rentree, gefinancierd door VDAB.  

Het laatste jaar zien we echter dat er door beleidskeuzes van VDAB drie grote drempels zijn waardoor mensen minder gemakkelijk of helemaal geen gebruik konden maken van deze gespecialiseerde jobcoaching.

Wat is een goede begeleiding bij werken tijdens en na kanker? 

Een goede ondersteuning bij (weer) gaan werken tijdens of na kanker moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet ze: 

• vlot toegankelijk zijn voor iedere (ex-)patiënt met nood aan begeleiding naar werk, ongeacht zijn statuut (werknemer, ambtenaar, zelfstandige of werkzoekende).  
• maatwerk bieden, dat betekent afhankelijk van iemands noden minder of meer intensief zijn.  
• mogelijk zijn zonder dat de werkgever hier noodzakelijk bij betrokken wordt. Want dat schrikt mensen af die hun mogelijkheden voor re-integratie willen verkennen of die op zoek zijn naar ander werk. 
• opvolging/terugkoppeling over de werkhervatting bieden, ook als mensen al opnieuw aan de slag zijn. 
• sterke kwaliteitscontrole hebben. Dat veronderstelt o.a. opleiding van de jobcoaches.   
• breed worden bekendgemaakt o.a. in de zorgsector.  
• werken met coaches die vertrouwd zijn met het gezondheidsprobleem waar mensen mee worstelen. 

Rentree voldoet hieraan. Rentree wordt gefinancierd door VDAB binnen het wettelijke kader van de jobcoaching, voor trajecten voor mensen met een arbeidsbeperking of (chronische) ziekte. Rentree werd in 2017 met financiering van Kom op tegen Kanker opgestart. In 2020 nam VDAB Rentree op in de reguliere werking van de GOB’s (gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst).  

De tevredenheid over Rentree is groot, zo blijkt uit onderzoek van de KULeuven uit 2021. Rentree begeleidde sinds de start meer dan 1.700 mensen bij hun professionele re-integratie bij of na kanker. 90 % van de deelnemers aan de studie gaf aan dat ze duidelijk tevreden tot zeer tevreden waren over de begeleiding door Rentree. 71 % zei dat Rentree hen had geholpen in het zetten van stappen naar werk. Rentree werd ervaren als een grote steun, met een goede begeleiding en opvolging.  

Het verhaal van Leen toont aan dat in het huidige kader niet iedereen meer een beroep kan doen op de noodzakelijke begeleiding naar werk. Sinds juli 2023 is gespecialiseerde jobcoaching zoals Rentree immers alleen nog mogelijk als de werkgever zijn akkoord geeft. Maar daardoor vallen mensen uit de boot die ander werk willen of die na kanker nood hebben aan ondersteuning zonder dat de werkgever daarvan op de hoogte is.  

Mensen worden in dat geval soms doorverwezen voor gewone loopbaanbegeleiding. Maar dat is lang niet hetzelfde. Loopbaanbegeleiding 

• is betalend – en dus een extra drempel 
• geeft geen ondersteuning op maat van mensen met een ernstig gezondheidsprobleem  
• is alleen mogelijk voor wie minstens zeven jaar werkervaring heeft. Wie nog geen zeven jaar werkt en zich wil heroriënteren, kan momenteel dus nergens terecht. Dat was ook bij Leen het geval. 

Een ander persoon meldde dat zijn werkgever zijn akkoord niet gaf voor het opstarten van de jobcoaching. Die werkgever wilde nog vóór de begeleiding begon al een concreter actieplan en hij wilde alleen werken met de eigen arbeidsarts en niet met Rentree. Ook zo worden mensen uitgesloten die de stap terug naar werk willen zetten.  

Nog anderen betrekken hun werkgever niet graag omdat ze vrezen dat die het opstarten van jobcoaching als ‘teken van zwakte’ zou zien. Een dame die in een zeer prestatiegerichte omgeving werkt gaf aan om deze reden haar werkgever niet te willen betrekken. De handtekening van de werkgever blijkt dus in de praktijk een belangrijke reden waardoor mensen niet kunnen starten met de begeleiding. 

Knelpunt 2: werkzoekenden kunnen niet meer rechtstreeks bij Rentree terecht 

Werkzoekenden kunnen zich sinds januari 2023 niet meer rechtstreeks bij Rentree aanmelden, enkel nog bij de algemene diensten van VDAB. Daar worden zij doorverwezen voor begeleiding, maar een doorverwijzing naar Rentree is hierbij niet gegarandeerd.  Een snelle toegang tot de juiste vorm van begeleiding is dus niet meer verzekerd. 

Knelpunt 3: zelfstandigen kunnen helemaal niet meer bij Rentree terecht 

Een oncopsycholoog vroeg aan onze Kankerlijn naar wie ze een patiënt die als zelfstandige werkt, moest verwijzen voor begeleiding bij werkhervatting. Blijkbaar hebben ook zelfstandigen sinds 1 juli 2023 geen toegang meer tot gespecialiseerde jobcoaching / Rentree. Ook voor hen is er alleen loopbaanbegeleiding (met alle nadelen die we hierboven opsomden).  

De gevolgen

• Zorgverleners weten niet meer hoe door te verwijzen voor ondersteuning bij werkhervatting. Voordien was het eenvoudig: iedereen kon worden doorverwezen naar Rentree. Dat is positief omdat volgens onderzoek blijkt dat het zeer belangrijk is dat er al vroeg (tijdens de behandeling) gekeken wordt naar wie nood heeft aan ondersteuning en doorverwijzing. Dat kan uitsluiting van de arbeidsmarkt voorkomen. 
• De bekendheid van Rentree vergroten is moeilijk door deze veranderingen. 
• Rentree begeleidde sinds juli 2023 duidelijk minder mensen.  
• Van wie zich aanmeldt bij Rentree en uiteindelijk toch geen begeleiding begint, geeft meer dan de helft aan dat het komt door de verplichte handtekening van de werkgever. 

Aanbevelingen van Kom op tegen Kanker  

We betreuren dat door de recente wijzigingen de toegang tot de gepaste begeleiding niet meer vertrekt vanuit de vragen of noden van de (ex-)patiënt, maar wel vanuit het kader waarin de gespecialiseerde jobcoaching zit of vanuit zijn statuut (werknemer, ambtenaar, zelfstandige of werkzoekende).  

Kom op tegen Kanker vraagt daarom 

• dat de dienstverlening weer vlot toegankelijk is voor iedereen, ongeacht zijn statuut, en ook voor wie zijn werkgever er niet wil bij betrekken. 
• dat gepaste begeleiding snel kan opstarten.  
• dat de begeleiding voor mensen met kanker maatwerk is (voor de een al intensiever dan voor de ander en door coaches die vertrouwd zijn met het gezondheidsprobleem).